Η ανησυχία
για την τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει, παρ’ όλο που η αντίθετη οπτική
υποστηρίζει ότι είναι σαν να φοβόμαστε τον εαυτό μας: όσο προχωρημένη κι αν
είναι η τεχνολογία, δεν παύει να εξαρτάται από την ανθρώπινη φαντασία για να
εξελιχθεί.
Η ανησυχία
πάντως επιμένει. Αρκετοί αναλυτές, για παράδειγμα, φοβούνται ότι οι νέες
εφαρμογές, όπως το ChatGPT, θα καταστήσουν πολλές θέσεις εργασίας περιττές. Ο
συνιδρυτής της Microsoft και τέταρτος πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη (στη
λίστα «Forbes»), Μπιλ Γκέιτς, από την άλλη, θεωρεί ότι πολλές θέσεις γραφείου
θα γίνουν πιο αποτελεσματικές, βοηθώντας π.χ. στη σύνταξη τιμολογίων ή
επιστολών, όπως δήλωσε πρόσφατα στη γερμανική «Handelsblatt».
Ο ιδρυτής
του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, Κλάους Σβαμπ, πάλι, μιλώντας σε διεθνή
διάσκεψη στο Ντουμπάι ισχυρίστηκε ότι «όποιος ελέγχει τις τεχνολογίες ελέγχει
όλον τον κόσμο». Και οι δύο λοιπόν περιέγραψαν τη σημασία του νέου λογισμικού
της OpenAI, που μοιάζει να φέρνει μια μικρή επανάσταση, εγκαθιστώντας την
τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον
πλανήτη. Τόσο ώστε να έχουν γίνει ήδη οι πρώτες κινήσεις από την πλευρά της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μεμονωμένων ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες βάζουν στο
μικροσκόπιο το ChatGPT μετά την προσωρινή απαγόρευση που επέβαλε η Ιταλία για
λόγους ιδιωτικότητας.
Η Γερμανία
και η Ισπανία, παράλληλα, δηλώνουν έτοιμες και αυτές να παρέμβουν αν χρειαστεί,
ενώ η Γαλλία και η Ιρλανδία παρακολουθούν προσεκτικά τις σχετικές έρευνες που
γίνονται στην Ιταλία.
Παραπλανητική
«Το πιο
ηχηρό καμπανάκι για το ChatGPT και όλα τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης
γενικότερα το χτύπησε η Ενωση Ευρωπαίων Καταναλωτών – European Consumer
Organisation (BEUC) που ζητά από όλες τις Αρχές να βάλουν στο μικροσκόπιο την
τεχνολογία αυτή» περιέγραφε ο Γιώργος Κανελλόπουλος στα «ΝΕΑ» (Τ8 Απριλίου). Κι
αυτό επειδή «οι καταναλωτές δεν είναι έτοιμοι για αυτή την τεχνολογία. Δεν
συνειδητοποιούν πόσο χειριστική, πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι», όπως
δήλωσε η αναπληρώτρια διευθύντρια του BEUC, Ούρσουλα Παλ, στο Euronews.
Η ίδια
προσέθεσε ότι οι καταναλωτές «δεν συνειδητοποιούν πως οι πληροφορίες που
λαμβάνουν είναι ίσως λανθασμένες. Νομίζω ότι αυτό το περιστατικό με το ChatGPT
είναι πολύ σημαντικό. Είναι ένα είδος αφύπνισης για την Ευρωπαϊκή Ενωση, επειδή
παρόλο που τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα εργάζονται για έναν νόμο AI, δεν θα
ισχύει για άλλα τέσσερα χρόνια. Και έχουμε δει πόσο γρήγορα αναπτύσσονται αυτού
του είδους τα συστήματα».
Η Κομισιόν
από την πλευρά της έχει προτείνει πρωτοποριακή νομοθεσία για την τεχνητή
νοημοσύνη. Γνωστή ως «European AI Act», η νομοθεσία αυτή έχει στόχο να
περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης σε ζωτικής σημασίας
υποδομές: την εκπαίδευση, την επιβολή του νόμου και το δικαστικό σύστημα. Η
νομοθεσία θα λειτουργεί σε συνδυασμό με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας
Δεδομένων της ΕΕ, ο οποίος ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες μπορούν
να επεξεργάζονται και να αποθηκεύουν προσωπικά δεδομένα.
Σύμφωνα με
το Reuters, τα προσχέδια της νομοθεσίας της ΕΕ θεωρούν ότι το ChatGPT είναι μια
μορφή τεχνητής νοημοσύνης γενικού σκοπού που χρησιμοποιείται στις λεγόμενες
εφαρμογές υψηλού κινδύνου.
Η χρήση της νέας τεχνολογίας από φοιτητές υπονομεύει την
ανάπτυξη κριτικής σκέψης, θέτοντας σε δοκιμασία τον ρόλο των πανεπιστημίων
Στα
περισσότερα πανεπιστήμια του κόσμου, κάθε φορά που οι καθηγητές μοιράζουν τα
θέματα στους φοιτητές τους, τα οποία πρέπει να αναλύσουν στις εργασίες τους,
φροντίζουν να βάζουν την υποσημείωση πως τα γραπτά που θα τους επιστρέψουν
πρέπει να αντανακλούν τις δικές τους προσωπικές σκέψεις. Πριν από έναν χρόνο,
αυτή η επισήμανση μάλλον απουσίαζε αφού στην ακαδημαϊκή πραγματικότητα δεν είχε
εισβάλει ακόμα η τεχνητή νοημοσύνη και η εφαρμογή ChatGPT.
Ολοένα και
περισσότεροι φοιτητές αναζητούν τη βοήθεια του συγκεκριμένου chat bot για τη
συγγραφή των πανεπιστημιακών τους εργασιών αφού αποτελεί μια μεγάλη δεξαμενή
δεδομένων γύρω από σχεδόν όλα τα ακαδημαϊκά πεδία. Ωστόσο, η χρήση της τεχνητής
νοημοσύνης δεν γίνεται με τον τρόπο που οι καθηγητές ή οι ιθύνοντες των
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συχνά νομίζουν. Για όλους αυτούς, οι σπουδαστές τους
απλώς εισάγουν τις ερωτήσεις τους στην εφαρμογή, το αποτέλεσμα που τους δίνεται
στερείται περίπλοκων σχολίων κι ακολουθεί μία συγγραφική δομή που παραπέμπει
ευθέως στο ChatGPT και είναι εύκολα ανιχνεύσιμη από τα προγράμματα τα οποία
έχουν αναπτυχθεί για τον εντοπισμό ιχνών τεχνητής νοημοσύνης στις ακαδημαϊκές
εργασίες. Οπως όμως επισημαίνει ο Οουεν Κιτζίθο Τέρι σε κείμενό του στην
εφημερίδα «The Chronicle of Higher Education», πλανώνται. Γιατί στην
πραγματικότητα οι φοιτητές χρησιμοποιούν τη νέα αυτή τεχνολογία για να τους
καθοδηγήσει ώστε να φτιάξουν ένα κείμενο που θα είναι δικό τους. Με αυτόν τον
τρόπο στέλνουν στο καλάθι των αχρήστων τη δουλειά που συντελείται εντός των
πανεπιστημιακών αιθουσών για την ανάπτυξη κριτικής ματιάς από την πλευρά των
σπουδαστών.
Η στρατηγική
Αν οι
περισσότεροι από εκείνους που κάθονται στα πανεπιστημιακά έδρανα απλώς περίμεναν
το ChatGPT να τους δώσει έτοιμες τις απαντήσεις στις ερωτήσεις τους, το μόνο
που θα έπαιρναν θα ήταν ένα γενικόλογο κείμενο, επιπέδου Γυμνασίου, με
σημαντικά δομικά ζητήματα και τις μισές λέξεις από εκείνες που απαιτεί ο κάθε
καθηγητής. Η στρατηγική που ακολουθούν συνήθως είναι πιο αποτελεσματική γιατί
επαφίενται στην τεχνητή νοημοσύνη να τους καθοδηγήσει βήμα βήμα στο πώς θα
γράψουν την εργασία τους. Τροφοδοτούν τον αλγόριθμο με το θέμα της αρεσκείας
τους και περιμένουν στη συνέχεια από εκείνον να τους προτείνει το βασικό
επιχείρημα που θα πρέπει να υπερασπιστούν. Ανάλογα με το θέμα, μάλιστα, είναι
δυνατό το chat bot να δώσει μία γενική περιγραφή για κάθε νοηματική ροή που
πρέπει να ακολουθηθεί στις διάφορες παραγράφους.
Για να
καταλάβει το ευρύ κοινό καλύτερα αυτήν την τακτική, ο Τέρι δίνει ένα
παράδειγμα. «Είπα στο ChatGPT «πρέπει να γράψω μια προσεκτική ανάγνωση έξι
σελίδων της «Ιλιάδας». Δώσε μου μερικές επιλογές για πολύ συγκεκριμένες
δηλώσεις διατριβής». Εδώ είναι μία από τις προτάσεις του: «Οι θεοί στην
«Ιλιάδα» δεν είναι απλώς ιδιότροπα όντα που παρεμβαίνουν στις ανθρώπινες
υποθέσεις για τη δική τους διασκέδαση, αλλά καθρεφτίζουν επίσης τα ηθικά
διλήμματα και τις συγκρούσεις που αντιμετωπίζουν οι θνητοί»». Μαζί με τη
συγκεκριμένη πρόταση το chat bot έδωσε κι άλλες εννιά ιδέες, καθεμία από τις
οποίες ο ίδιος θα μπορούσε πολύ εύκολα να υιοθετήσει στην εργασία του. Ηδη ο
κύβος της επέμβασης της τεχνολογίας στο πρωτότυπο γραπτό του είχε ριφθεί: το
πιο δύσκολο κομμάτι στη διαδικασία της συγγραφής του κειμένου που είναι το
κεντρικό επιχείρημα λύθηκε με λίγα κλικ και χωρίς να δαπανηθεί πολλή φαιά
ουσία.
Οδηγίες
Πηγαίνοντας
στο επόμενο στάδιο, έπρεπε να αναμετρηθεί με την ανάπτυξη των ιδεών. Αλλά κι
εδώ το ChatGPT μπορούσε να δώσει ένα χεράκι. «Του ζήτησα να περιγράψει την
εργασία για μένα και το έκανε λεπτομερώς, παρέχοντας μια δομή πέντε παραγράφων
και οδηγίες για το πώς να γράψω την καθεμία.
Για
παράδειγμα, για την «Παράγραφο 1: Οι θεοί σαν ηθικοί διαιτητές» το πρόγραμμα
έγραψε: «Εισαγάγετε την έννοια των θεών ως ηθικών κριτών στην «Ιλιάδα». Δώστε
παραδείγματα για το πώς οι θεοί ενεργούν ως κριτές της ανθρώπινης συμπεριφοράς,
τιμωρώντας ή ανταμείβοντας άτομα με βάση τις πράξεις τους. Αναλύστε πώς οι
κρίσεις των θεών αντικατοπτρίζουν τους ηθικούς κώδικες και τις αξίες της
αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένα αποσπάσματα από το
κείμενο για να υποστηρίξετε την ανάλυσή σας»», ανέφερε ο Τέρι.
Δίνοντάς του
το φαγητό σχεδόν έτοιμο στο πιάτο, το μόνο που είχε να κάνει ο ίδιος ήταν να
ακολουθήσει τις οδηγίες και ίσως να τροποποιήσει λίγο τη δομή όπου εκείνος
θεωρούσε ότι ο συλλογισμός ήταν ελλαττωματικός ή ανεπαρκής.
Μέσα σε όλη
αυτήν τη διαδικασία είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπίσει κανείς τη χρήση της
τεχνητής νοημοσύνης, πόσω μάλλον να πιάσει τους φοιτητές να το κάνουν. Ακόμα κι
αν είχαν αναπτυχθεί όλα τα απαραίτητα προγράμματα που να βρίσκουν τα χνάρια του
ChatGPT, και πάλι δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί η αντιγραφή από την πλευρά των
φοιτητών. Το πρόβλημα είναι ότι ο υπολογιστής δίνει τις απαραίτητες
κατευθύνσεις, αλλά το τελικό αποτέλεσμα παραμένει προϊόν της εργασίας του
ατόμου και της συγγραφικής του δεινότητας.
Αν και η
αποδοχή της χρήσης των συγκεκριμένων chat bots φαντάζει ως μονόδρομος, δεν
πρέπει να παραμελούμε την αξία της εργασίας ως μεθόδου για την άσκηση της
κριτικής σκέψης. Οταν θέλουμε οι φοιτητές να μάθουν να σκέφτονται, οι εργασίες
γίνονται άχρηστες μόλις εμπλακεί σε αυτές η τεχνολογία. Προς το παρόν, η
ακαδημαϊκή κοινότητα βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη όπου τα chat bots δεν είναι καλοδεχούμενα
στα εκπαιδευτικά ιδρύματα αλλά παραμένουν προσβάσιμα στους φοιτητές, χωρίς να
τους μαθαίνει κάποιος πώς να τα χρησιμοποιούν σωστά. Πολλοί ανησυχούν μην
καταστήσει αυτή η τεχνολογία απαρχαιωμένα τα μεγάλα ιδρύματα της γνώσης. Για
τον Τέρι, όμως, ίσως αυτό να έχει ήδη γίνει.
