Δήμητρα: Λίγο πλανήτης, λίγο αστεροειδής, λίγο κομήτης

Ουάσινγκτον

Δύο νέες μελέτες για τη Δήμητρα, ένα πλανήτη νάνο στο μέγεθος της Ελλάδας, αποκαλύπτουν εντυπωσιακά στοιχεία για αυτό το μοναδικό όπως αποκαλύπτεται διαστημικό σώμα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η Δήμητρα συνδυάζει χαρακτηριστικά ενός κομήτη, ενός αστεροειδή και ενός πλανήτη γεγονός πρωτοφανές.

Επίσης φαίνεται ότι η Δήμητρα δημιουργήθηκε στις εξωτερικές περιοχές του ηλιακού μας συστήματος και μετακινήθηκε στη συνέχεια στη ζώνη αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία που βρίσκεται σήμερα. Τέλος υπάρχει μια νέα εκτίμηση για την σύσταση των εντυπωσιακών μυστηριωδών φωτεινών κηλίδων που υπάρχουν στην επιφάνεια της Δήμητρας. Είναι πιθανώς άλατα παρόμοια με αυτά που βάζουμε στο… μπάνιο μας.

Την πρώτη μελέτη πραγματοποίησαν επιστήμονες, με επικεφαλής τον Αντρέας Ναθούες του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Έρευνα στο Ηλιακό Σύστημα που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Nature».

Σύμφωνα με τους ερευνητές όταν ένας μικρότερος αστεροειδής πέφτει πάνω στη Δήμητρα, δημιουργεί έναν κρατήρα, φέρνοντας έτσι στο φως ένα υπόγειο στρώμα αλμυρού πάγου. Όσο πιο πρόσφατο είναι αυτό το παγωμένο νερό με τα άλατα, τόσο πιο πολύ λάμπει η περιοχή. Καθώς σταδιακά ο εκτεθειμένος πάγος εξαχνώνεται (μετατρέπεται απευθείας σε αέριο), οι κηλίδες θα γίνονται πιο αχνές με το πέρασμα του χρόνου.

Τα άλατα

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο κατ' αρχήν συμπέρασμα -που δεν είναι οριστικό- ότι τα φωτεινά σημάδια αποτελούνται κυρίως από ένυδρα θειικά άλατα του μαγνησίου, όπως ο εξαϋδρίτης. Τέτοια άλατα στη Γη, γνωστά και ως «άλατα Έψομ (Epsom)», χρησιμοποιούνται ποικιλοτρόπως: στο μπάνιο για χαλάρωση των μυών, ως φάρμακο (π.χ. για τη φλεγμονή των αρθρώσεων), ως καλλυντικό, στην κηπουρική κ.α.

Η ανάλυση των εικόνων δείχνει ότι υπάρχουν περίπου 130 τέτοιες φωτεινές κηλίδες στη Δήμητρα, η οποία, με διάμετρο περίπου 950 χιλιομέτρων, είναι το μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη και Δία. Τα φωτεινά σημάδια βρίσκονται κυρίως σε κρατήρες και είναι πολύ πιο φωτεινά από την υπόλοιπη επιφάνεια της Δήμητρας, η οποία δεν αντανακλά περισσότερο φως από ό,τι μια φρεσκοστρωμένη άσφαλτος. Οι κηλίδες, αντίθετα, έχουν μια λάμψη που κυμαίνεται από εκείνη του τσιμέντου έως εκείνη των πάγων στους ωκεανούς της Γης.

Η εξήγηση

Η Δήμητρα έχει μικρή πυκνότητα και εκτιμάται ότι το ένα τέταρτο της μάζας της αποτελείται από νερό, το περισσότερο από το οποίο βρίσκεται σε μορφή πάγου κάτω από τη σκοτεινή επιφάνειά της. Οι πάγοι αυτοί φαίνεται πως παίζουν ρόλο στη δημιουργία των εναποθέσεων αλάτων. Όταν ένας αστεροειδής πέφτει στην επιφάνεια της Δήμητρας, στον κρατήρα που δημιουργείται, ο πάγος και τα ορυκτά άλατα εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία και αντανακλούν πλέον με έντονη λάμψη.

Η εξήγηση αυτή θα πρέπει πάντως να επιβεβαιωθεί, όταν η διαστημοσυσκευή «Dawn» κάνει το τέταρτο και τελευταίο πέρασμά της πάνω από τη Δήμητρα έως το τέλος του έτους, σε ύψος 375 χλμ. από την επιφάνεια, πολύ χαμηλότερα από τις τρεις προηγούμενες φορές.

Λίγο από όλα

Η δεύτερη μελέτη παρουσιάσθηκε επίσης στην επιθεώρηση «Nature» και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας ήταν η Μαρία Κριστίνα Ντε Σάνκτις του Ινστιτούτου Αστροφυσικής και Διαστημικής Πλανητολογίας της Ρώμης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η επιφάνεια της Δήμητρας περιέχει ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες αμμωνίας, που δεν συνηθίζεται στη θερμότερη ζώνη των αστεροειδών, αλλά σε πιο κρύες περιοχές του διαστήματος.

Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι πιθανώς η Δήμητρα αρχικά σχηματίσθηκε πολύ μακρύτερα από το σημερινό σημείο της, ίσως πέρα από τον Ποσειδώνα, και στη συνέχεια -σε μια περίοδο που οι τροχιές των πλανητών ήσαν ακόμη ασταθείς- «μετανάστευσε» πιο κοντά στον Ήλιο, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα.

Μια εναλλακτική εξήγηση είναι ότι ανέκαθεν η Δήμητρα βρισκόταν στο σημερινό σημείο, μεταξύ Άρη και Δία, αλλά σταδιακά έπεφταν πάνω της μικρά αντικείμενα πλούσια σε αμμωνία, προερχόμενα από τις παγωμένες εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος.

Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ