Έκλαμψη ακτίνων γ ίσως ήταν το μακρινότερο φαινόμενο του Σύμπαντος

Ουάσινγκτον

Μια λάμψη που διαπέρασε σχεδόν όλο το ορατό Σύμπαν το 2009 προερχόταν πιθανώς από το πιο μακρινό αντικείμενο που γνωρίζουμε ως σήμερα -ένα γιγάντιο άστρο, πιθανώς από τα πρώτα που έλαμψαν στο Σύμπαν, το οποίο κατέρρευσε και άφησε πίσω του μια μαύρη τρύπα.

Το φως από την «έκλαμψη ακτίνων γ» ταξίδευε για 13,14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν φτάσει στη Γη. Αυτό σημαίνει ότι συνέβη μόλις 520 εκατομμύρια μετά τη γέννηση του Σύμπαντος.

Οι εκτιμήσεις των Αμερικανών ερευνητών έχουν γίνει δεκτές για δημοσίευση στο έγκριτο Astrophysical Journal.

Οι ακτίνες γ είναι ουσιαστικά αόρατο φως στα μικρότερα μήκη κύματος, του οποίου τα φωτόνια μεταφέρουν τα μεγαλύτερα ποσά ενέργειας.

Οι εκλάμψεις ακτίνων γ, ή GRB, θεωρούνται τα πιο βίαια φαινόμενα του Σύμπαντος -είναι αντιδιαμετρικοί πίδακες ισχυρής ακτινοβολίες που εκπέμπονται από την κατάρρευση μεγάλων άστρων.

Παράγονται επίσης από συγκρούσεις μεταξύ άστρων νετρονίων, από τις οποίες μπορούν επίσης να σχηματιστούν μαύρες τρύπες. Το μηχανισμό αυτό εξηγεί το παρακάτω βίντεο της NASA, βασισμένο στις μελέτες της Χρύσσας Κουβελιώτου στο Κέντρο Διαστημικής Πτήσης Marshal.

Επιθανάτια λάμψη

Η GRΒ που φαίνεται να σπάει το ρεκόρ απόστασης πήρε την ονομασία GRB 090429B. Eίχε αντιχνευτεί το Απρίλιο του 2009 από το παρατηρητήριο Swift της NASA, ειδικά σχεδιασμένο να καταγράφει αυτά τα βραχύβια φαινόμενα.

Ο Δρ Αντονίνο Κουκιάρα, επικεφαλής της μελέτης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, εκτίμησε ότι το φαινόμενοη έκλαμψη προήλθε από το θάνατο ενός γιγάντιου άστρου, το οποίο εξάντλησε τα πυρηνικά του καύσιμα, κατέρρευσε κάτω από το ίδιο του το βάρος και μετατράπηκε σε μαύρη τρύπα.

«Πρέπει να ήταν ένα τεράστιο άστρο, το οποίο πιθανώς είχε μάζα 30 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου» σχολίασε ο ερευνητής στο BBC.

Παραδέχτηκε πάντως ότι το ρεκόρ είναι αμφισβητίσιμο. Μια εβδομάδα πριν από την έκλαμψη GRB 090429B είχε καταγραφεί μια άλλη GRB σε ελάχιστα μικρότερη απόσταση, ενώ το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble έχει εντοπίσει αρχαίους γαλαξίες σε συγκρίσιμη, ή ακόμα και μεγαλύτερη απόσταση.

Αναζητώντας τα πρώτα άστρα

Το γεγονός ότι το άστρο από το οποίο προήλθε η GRB 090429B πέθανε μόλις μισό δισ. χρόνια μετά το Μπιγκ Μπανγκ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να ανήκε στην πρώτη γενιά των άστρων που φώτισαν το Σύμπαν, έπειτα από μια «σκοτεινή περίοδο» που κράτησε εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.

Προς το παρόν, όμως, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι αυτό όντως ευσταθεί. «Δεν έχουμε αρκετά στοιχεία για να ισχυριστούμε ότι επρόκειτο για ένα από τα άστρα του λεγόμενου Πληθυσμού ΙΙΙ, που ήταν η πρώτη γενιά άστρων στο Σύμπαν. Σίγουρα πάντως βρισκόμαστε στις αρχικές φάσεις αστρογένεσης» σχολίασε ο Κουκιάρα.

Παρά την αβεβαιότητα, οι αστρονόμοι θα συνεχίσουν να αναζητούν στις παρυφές του Σύμπαντος το φως αυτών των πρώτων άστρων. Το Swift και το Hubble, για παράδειγμα, θα έχουν ανοιχτά τα μάτια για τα ίχνη αυτών των γιγάντιων πρωτοπόρων, χάρη στους οποίους εγένετο φως. 

Newsroom ΔΟΛ